Page 10 - Platon - Država
P. 10
Ernest Barker piše u svojoj poznatoj studiji ο Platonu i nje se u stvari na ovo: budući da čovek, kao pojedinac, iznad sve
govim prethodnicima da Platonova Država nije grad koji ne ga teži najvišem dobru, i državna zajednica teži tom istom,
postoji, već grad koji se zasniva na postojećim državnim ure pa je prema tome najviše dobro — najviši ideal života u dr
đenjima."' 2 žavi. To je smisao antičke iluzije ο neraskidivom jedinstvu po
Ova gledišta zaslužuju punu pažnju, jer ističu konkret litike i morala, koja je u ovom ili onom obliku potrajala sve
nost Platonove političke filozofije i njenog istraživačkog ka do početka moderne epohe, kad je doživela radikalnu kritiku
raktera. Šta je u stvari osnovno pitanje kojim se Platon bavi u delima Makijavelija. Štaviše, može se jeci da se u staroj
u Državi? Da li je tu reč samo ο jednom postulatu njegove fi Grčkoj, u doba najvećeg uspona gradske države, moralni život
lozofije, ili ima razloga da se veruje da je Platon ozbiljno pri nije ni mogao zamisliti izvan države. Otuda se državi i prilazi
kupljao iskustva grčkih i drugih državnih uređenja da bi na kao moralnoj ustanovi, a pravičnost se prikazuje tako da kao
temelju njih izgradio projekt najboljeg mogućeg državnog ure moralna dispozicija sjedinjuje u sebi sve druge vrline. To je uz
đenja? rok što se Platon upušta u široka razmatranja, ne samo moral-
Pouzdane odgovore na ova i slična pitanja ne bismo mo no-političkih već i mnogih drugih filozofskih pitanja u vezi s
gli dobiti ukoliko ne vodimo računa ο tome da je politika u problemom pravičnosti. Zato neki zaključuju da je Država
staroj Grčkoj bila trilogija, kao što s razlogom ističe Ernest „verovatno najizgrađenija monografija ο pravičnosti koja je
14
Barker: učenje ο državi, učenje ο zakonima i učenje ο mo ikad napisana" .
ralu. 13 Uostalom, to se vidi i po toku Platonovih izlaganja u Da bi pokazao kolika je prednost države koja se zasniva
Državi, koja počinje raspravljanjem ο pravičnosti. Platonove na pravičnosti u poređenju sa državom koja nije takva, Platon
teze ο pravičnosti zanimljive su za ocenu antičkog poimanja polazi izdaleka i izlaže sofistička gledišta ο pravičnosti. Nasu
politike, ali nas Država ne privlači samo onim što Platon kaže prot njihovom stavu da su ljudi pravični samo zato što ne
ο državi braneći svoje osnovne teze, već i onim idejama protiv mogu činiti nepravdu, to jest da su pravični protiv svoje volje
kojih Platon istupa. Tako nam Država u celini omogućuje da (359b), Platon iznosi argumente za svoje gledište da je pra
shvatimo kakvo je bilo starohelensko poimanje politike, ali vičnost bolja od nepravičnosti, kako za ljude tako i za države.
još i više od toga — kako i na temelju čega se branila teza ο U daljem sudaru sa sofističkim gledištima on odbacuje sofi-
jedinstvu politike i filozofije, koja je toliko karakteristična stičku teoriju društvenog ugovora i iznosi svoju teoriju ο po
za Platonovu Državu. stanku države, koju zasniva na principu podele rada. S jedne
U Državi Platon istupa istovremeno kao filozof i kao strane, on genijalno uočava zakon podele rada, a, s druge,
umetnik, i tako modelira ideal Države prema iskustvima ste stvara teoriju ο postanku države koja ima čisto potrošački ka
čenim u najburnije vreme grčkog političkog života, kad je rakter i koja se javlja kao negacija atinske demokratije. Za
najoriginalnija i najznačajnija tekovina antičkog društva, po istoriju nauke ο društvu i ocenu Platonovog doprinosa u raz-
lis, gradska država, preživljavala svoju krizu, da bi na njenim vitku saznanja ο društvu Platonovo shvatanje da je zakon po
ruševinama izrastao, prvo, Aleksandrov kosmopolis, a zatim dele rada temelj podele društva na klase ništa ne gubi zbog
jedan novi svet koji je našao svoj izraz u rimskoj državi. Već ograničenosti zaključka do kojeg je sam Platon došao trudeći
na prvim stranicama Države čitalac se suočava s diskusijom ο se da postanak države objasni isključivo mnogostranošću ljud
pravičnosti. Pitanja ο moralu razmatraju se s političkog gle skih potreba i ograničenošću individualnih ljudskih mogućno
dišta, a politička pitanja — s moralnog gledišta. Brani se shva- sti. Istina, on svoje gledište ο podeli rada ne izlaže onako kako
tanjt da je pravičnost glavna i najvažnija od svih vrlina i da bi to možda učinio neki današnji sociolog, ali je to gledište
je kao takva — temelj cclokupnog života, kako pojedinačno svakako plod veoma konkretnih zapažanja i analiza koje se
tako i društveno, tj. svih odnosa u državi i celokupne politič ne mogu osporiti.
ke delatnosti. Tipično starohelensko shvatanje politike svodi Uzor idealnih društvenih odnosa Platon izgrađuje po
analogiji sa ljudskim organizmom, jer u državi uvek gleda uve
12 Ernest Barker, Greek Political Theory, London 1917, str. 239. ćanog čoveka, i polazeći od stava da ljudski organizam vrši
13 Ernest Barker, The Political Thoughl of Plato and Aristotle,
Dover Publications, Inc., New York 1959, str. 6—7. 14 Karl Popper, op. cit., str. 93.
XVIII 2* XIX
