Page 39 - Vojin Dimitirijević - Strahovlada

večanstvo, čije se priznavanje može empirijski dokazati. Kao što
to obično biva, jedno istorijsko razdoblje (a to važi i za protekle
decenije ovoga veka) nosi dve oprečne tendencije. S jedne strane
su gnusobe čijim smo opisima počeli ovu knjigu; a s druge strane
razvija se uverenje da je svet međuzavisna celina čiji se dalji razvoj
ne može prepuštati stihiji, o čijim se zajedničkim poslovima mora-
ju praviti dogovori, svet u kome ne može da postoji ravnodušnost
prema dalekim ljudima i događajima.
Drugim rečima, čovečanstvo neće preživeti ako se o svom op-
stanku ono samo ne stara. Da to ne bude prazna tvrdnja postarao
se tehnološki razvoj, koji opstanak sveta ozbiljno ugrožava. Nukle-
arno i slično oružje preti ljudskom rodu stvarnim samoubistvom,
a ništa manja, iako ne tako brza i tako dramatična, nije opasnost
da se život na planeti ugasi zbog neodgovornog trošenja njenih
neobnovljivih prirodnih izvora, zagađivanja i prenaseljenosti. Ove
su opasnosti dovoljne da se uspostavi pojam univerzalne vrednosti,
koji još u devetnaestom veku nije postojao, jer je svaka država
imala suvereno pravo da vodi rat, a svaki čovek i preduzeće da
neumereno i neograničeno otkidaju od prirode, koja je izgledala
beskonačno bogata.
U ovom veku, tačnije posle iskustava Drugog svetskog rata,
svest o ljudskom dostojanstvu, osnovnim pravima i slobodama,
prešla je iz nacionalne u međunarodnu nadležnost. Dotle su,
uglavnom pod uticajem buržoaskih revolucija i kasnijeg razvoja
radničkog pokreta, neki osnovni čovekovi atributi kao slobodnog i
neprikosnovenog bića bili predmet borbe unutar država. Njoj je za
cilj bilo usvajanje viših, principijelnih dokumenata koji bi kontro-
lisali sve propise i naredbe države a zakonodavnoj i izvršnoj vlasti
onemogućavale da dira u čovekovu autonomiju, kao najvažniju
tekovinu novijeg civilizacijskog razvoja. Ova je borba podsticana
raznim istorijskim okolnostima i njeni su protagonisti polazili od
raznih teorijskih stavova, od kojih smo neke najvažnije već opisali,
ali su se uspesi i neuspesi ograničavali na teritorije datih država,
tako da su srazmerno dugo uporedo postojala društva koja su se u
pogledu obima čovekovih osnovnih prava bitno razlikovala, uklju-
čujući i ona gde pojedinac nije bio ništa u odnosu na apstraktnu
državu ili konkretnog samodršca. Države su bile suverene i niko se
nije mogao mešati u to u kakvom su položaju njihovi državljani.
Otomanski sultan, ruski car i članovi Saveznog veća Švajcarske
konfederacije bili su ravnopravno ugledni članovi međunarodnog

39