Page 22 - Vojin Dimitirijević - Strahovlada

VLAST, pRINUDA I zASTRAšIVANje
Nasilje u politici po pravilu nije gola prinuda. Nasilje, opet, sa-
stavni je deo politike i razumevanja države.
Svedena na svoju suštinu, prinuda je postupak kojim se zane-
maruje volja prinuđenoga i bez njegove se saradnje postiže željeni
učinak. Prinudom se, dakle, otpor mora savladati jačom silom ili
uništenjem onoga koji ga pruža. “Idealan” politički sistem, zasno-
van samo na prinuđivanju, postao bi praktično nemoguć čim bi
sebi postavio ciljeve kojima se odupire znatan deo stanovništva.
Efikasnost ovakvog sistema pretpostavlja postojanje dobrovoljne,
odane, pa čak i fanatične većine spremne da se usmeri na svakog
protivnika ponaosob i savlada njegovu nepokorenu volju. Takve
se situacije dešavaju u međunarodnim sukobima, ali ne i unutar
država, iz prostog razloga što se prinudom ne može izdejstvovati
ona vrsta odanosti koju vojnik ponekad ume da pokaže u bici.
Ako je, pak, odanost većine postignuta drugim načinima, onda se
sistem vladanja ne zasniva na nasilju, mada se i za takve situacije
masovnog primenjivanja prinude jednog dela stanovništva nad
drugim ne može reći da predstavljaju stabilni politički sistem (bez
obzira kako ga inače ocenili), nego stanje koje se obično naziva
građanskim ratom.
U “normalnim” situacijama državom upravlja izvesna šira ili
uža grupa (elita) koja se po pravilu legitimiše nekom opštijom
voljom, bez obzira na to je li to volja većine, klase, oligarhije, ili
je to pozivanje na apstraktni princip, kao što su npr. božansko
proviđenje ili sekularni determinizam.
Kako je gola prinuda neekonomična i zato što uništava svoj
objekat, nasilje se po pravilu u svim stabilnijim sistemima samo
stavlja u izgled kao konačna mera, dok preovlađuje težnja da se
vlada uz pristanak, ili bar toleranciju, velike većine stanovništva.
Ovo manje ili veće saglašavanje ili mirenje postiže se na različite
načine, od kojih nas svi na ovom mestu ne zanimaju. Jedan od
njih je, međutim, za našu temu od velikog značaja, jer nam se
čini da objašnjava i suštinu opšte pojave kojom se bavimo i daje
karakterističnu “aromu” (možda bi trebalo reći “zadah”) našem
vremenu. Taj je metod pretnja ili zastrašivanje.
Pretnja je stavljanje u izgled zla po onoga koji se ne ponaša
onako kako to pretilac od njega očekuje. Pretnja je u biti tzv. re-
tributivne sankcije u pravu. Odredbe krivičnih zakona obično su
sročene kao hipoteza takve sankcije: ko učini nešto što je u takvoj

22