Page 19 - Vojin Dimitirijević - Strahovlada

individualnost, zapitanost ili znake nerazumevanja podvrgava se
ispiranju mozga, mučenju i smrti. Naročito je kod Orvela tortura
dovedena do savršenstva: pored naprave kojom se zadani bol može
po želji dozirati, postoji i završna, najstrašnija faza, kada se oblik
mučenja prilagođava fobijama žrtve.
U sva tri slučaja, lična, intimna čovekova sfera je ukinuta.
Hak sli pretpostavlja da ljudima nije više ni stalo do nje, jer su
u dovoljnoj meri biološki i socijalno programirani da ne osećaju
želju za humanim dodirima s drugim pripadnicima istog roda, da
nemaju potrebu za tajnom. Kod Zamjatina individue, kao što smo
pomenuli, nemaju više imena i žive u staklenim kavezima, vidljive
za svakog. One nemaju porodice, a u seksualne odnose stupaju
po zvanično određenom rasporedu (i to je jedini trenutak kada
smeju da spuste zastore). Deca su, međutim, opšta, tj. pripadaju
državi i osećaj roditeljstva potpuno se izgubio. Kod Hakslija ljudi
se veštački proizvode, dok kod Orvela porodica još uvek postoji,
ali se ne zasniva slobodnim izborom, dok su deca vaspitana tako
da budu glavne uhode i potkazivači svojih roditelja. Umesto u
staklenim sobicama Orvelovi ljudi žive pod stalnim nadzorom
“teleekrana”, koji neprekidno emituje zvaničnu propagandu, ali je
istovremeno u stanju da vidi i zabeleži sve što se pred njim događa.
Dok Hakslijevi stanovnici svetske države mogu da nose odelo po
izboru, Zamjatinovi i Orvelovi se oblače u propisane uniforme.
U istom smislu je ono što se danas zove romantičnom ljuba-
vlju između pripadnika različitih polova za Zamjatina ukinuto,
za Hakslija nestalo kao posledica manipulacije, dok je za Orvela
strogo zabranjeno.
Umetnost je u takvim društvima iščezla kao lični izraz. Kod Za-
mjatina nju proizvode zvanično zaduženi ljudi za određene prilike
(posebno za izvršavanje smrtnih presuda), dok je to kod Hakslija
veštački sačinjen kič, prilagođen postojećim slojevima.
Pomenuta tri autora upadljivo se razlikuju u pogledu zamišlje-
nog životnog standarda stanovnika njihovih “distopija”. Dok Haksli
očekuje materijalnu ugodnost s dobrim stanovima i efikasnim pre-
voznim sredstvima, naročito za više kategorije, a Zamjatin, mada se
o tome izričito ne izjašnjava, očigledno pretpostavlja da su osnovne
potrebe zadovoljene, Orvel predviđa krajnju oskudicu i sivilo, kojih
su pošteđeni samo pripadnici najuže elite, “unutrašnje partije”.
Najmračniji deo svih ovih vizija može se opisati kao uzaludnost
pobune. Sistem uspeva, pošto, milom ili silom, stvara potpuni

19