Page 17 - Vojin Dimitirijević - Strahovlada

priznanju mnogo preuzima u svojoj čuvenoj knjizi 1984. Njima
se pridružuje Oldos Haksli (Aldous Huxley) svojim Divnim novim
svetom, 1932. godine, i mnogi drugi, među kojima i nemački pi-
sac Horst Eberhard Rihter (Richter), koji roman Svi su govorili o
miru razrešava time što šefovi tajnih službi velikih sila sporazumno
započinju međusobni rat, jer drukčije ne mogu da izađu na kraj s
unutrašnjim napetostima.
Iako su kasniji pisci antiutopija projektovali na budućnost ono
što su već videli i doživeli, pa je to, pored intuitivnog zapažanja
značilo i opis, zajedničke osobine prvih distopija se održavaju:
zamišlja se turobna zajednica u kojoj je vlast neizmerno moćna, a
pojedinac potpuno potisnut i onečovečen.
Tri takve antiutopije, nastale u različita vremena, naročito do-
bro ukazuju na glavne pravce savremenog pesimizma u pogledu
odnosa čoveka prema vlasti i stanja sveta u celini. To su, po redu
nastanka, dela Zamjatina, Hakslija i Orvela. 1
Dok Zamjatin i Haksli u budućnosti očekuju jedinstvenu svet-
sku državu, Orvel svet vidi podeljen u tri u unutrašnjem pogledu
istovetne zemlje, koje su, međutim, u stalnom međusobnom ratu,
ratu u kome se koalicije neprekidno menjaju, ali koji im je svi-
ma neophodno potreban, jer bez spoljnog neprijatelja ne mogu
da opstanu. Državom u svakoj od tih vizija neograničeno vlada
sasvim uzan krug ljudi: kod Hakslija to je grupa “kontrolora”,
dok je kod ostala dva pisca reč o pojedincu. Zamjatin ga naziva
“Velikim Dobrotvorom” i on je fizički vidljiv za građane, pa čak
i lično izvršava smrtnu kaznu, dok je kod Orvela to “Veliki Brat”
za koga se tačno ne zna da li stvarno postoji ili je fikcija oligarhije,
“unutrašnje partije”, koja zapravo drži svu vlast. Portreti “Velikog
Brata” svuda se nalaze, on povremeno govori preko televizije, ali
ga niko lično nije upoznao.
Alternative totalnoj državnoj kontroli nema. Kod Zamjatina i
Hakslija postoje, doduše, divljački rezervati u kojima još žive raniji
ljudi, kao neka vrsta kurioziteta, dok je kod Orvela nemogućnost
izbora apsolutna. Dok su kod Zamjatina svi ljudi isti i bezlični,
pa su čak izgubili i imena i umesto toga označeni kombinacijama

1 Sve tri knjige prevedene su na srpskohrvatski jezik. j. zamjatin, Mi, Beograd, Prosveta,
1969 (prevod mire Lalić); Dž. orvel, 1984, Beograd-zagreb, Bigz-Cesarec, 1984 (prevod
Vlade Stojiljkovića); A. Huxley, Vrli novi svet, Beograd, “jugoslavija”, 1967; i A. Huxley
Divni novi svet, zagreb-Sarajevo, A. Cesarec-Svjetlost, 1980 (oba izdanja prevod Vlade
Stojiljkovića).
17