Page 115 - William Engdahl - Stoljeće Rata

okovima držala političku i gospodarsku sudbinu te zemlje.
Od već opisanih britanskih nastojanja, iz vremena Williama Knoxa
d’Arcyja od 1901.-1902. godine, da stekne monopol nad perzijskom
naftom, Britanija se borila kao lav da zavlada iranskim naftnim
bogatstvima. Britanija je tokom Drugog svjetskog rata odigrala vrlo
perfidnu ulogu, jer je pridobila Staljina da joj se pridruži u invaziji na
Iran pod slabim izgovorom da prisutnost šačice njemačkih inženjera na
neutralnom iranskom terenu predstavlja povod za rat. Mjesec dana nakon
što su britanske i ruske snage okupirale Iran, u avgustu 1941., šah je
abdicirao i predao vlast svom sinu Mohammedu Rezi Pahlaviju, koji je u
tim okolnostima bio sklon prilagoditi se englesko-ruskoj okupaciji.
Britanske su okupacijske snage, kasnije upotpunjene manjim
američkim kontingentom, mirno promatrale dok su njihovi ratni
“saveznici” Rusi plijenili većinu zaliha hrane u sjevernoj zoni Irana koja
je bila pod okupacijom sovjetskih snaga. Na desetke tisuća Iranaca umrlo
je od gladi, dok je 100.000 ruskih i 70.000 britanskih i indijskih vojnika
imalo prednost u opskrbi hranom. Pjegavi i trbušni tifus poprimili su
epidemijske razmjere. Od vožnja raznih potrepština iz područja oko
iranske željeznice, kojom su u Rusiju odvoženi proizvodi sa zemlje koju su
Anglo-Amerikanci imali u zakupu, prouzročila je tokom oštre zime 1944./
45. smrt tisuća ljudi zbog nedostatka nafte za ogrjev. Cijelo to vrijeme
britanska je politika tako sistemski ponižavala iranske nacionalističke
elemenate i iransku Vladu, a u isto je vrijeme poticala najzaostalije
feudalne porive u unutrašnjosti zemlje.
U očajničkom pokušaju dobivanja pomoći od treće strane, iranska
je Vlada zatražila pomoć od Amerike pa je jedan američki vojni časnik,
general M. Norman Schwartzkopf (otac komandanta američkih snaga u
Operaciji pustinjska oluja iz 1990./91.), 1942. godine otišao u Iran, gdje
je tokom 6 godina, do 1948., obučavao iranske policijske snage. Kasnije se
pokazalo da su Schwartzkopf i njegovi kontakti u iranskoj vojsci odigrali
ključnu ulogu u operaciji svrgavanja iranskog nacionalističkog premijera
Mossadegha u avgustu 1953.
Usprkos svečanoj izjavi s ratnodopske Teheranske konferencije, koju
su potpisali Staljin, Churchill i Roosevelt i koja se odnosila na uspostavu
iranskoga suvereniteta poslije rata, Rusija je zatražila pozamašnu isključivu
koncesiju na naftu u sjevernom dijelu Irana uz granicu s Azerbejdžanom,
a Engleska je zatražila daljnju koncesiju za Royal Dutch Shell, koji je

115