Nova istraživanja potvrđuju stare sumnje da je malo ledeno
doba uvelo istoriju iz antike u srednji vijek.
Istorija svih dosadašnjih društava mogla bi se posmatrati i
kao istorija klimatskih promjena.
Marta 536. godine buknuo je nepoznati vulkan negdje na
Sjevernoj hemisferi, izbacivši veliku količinu aerosoli u
atmosferu. Daleko odatle, na Apeninskom poluostrvu, uveliko
je bjesnio rat. Car Justinijan želio je da povrati kolijevku
Rimskog carstva, decenijama pod vlašću neposlušnih Ostrogota,
u okrilje Konstantinopolja.
U roku od četiri godine, armije Justinijana i njegovog
proslavljenog generala Velizara držale su gotovo čitavo
poluostrvo pod svojom kontrolom. Te godine desila se još
jedna izrazito jaka erupcija, ovaj put negdje u tropima.
Zatim još jedna, nešto slabija, 547. Za tri erupcije u
jedanaest godina najvjerovatnije niko u Evropi nije ni znao.
Usljed nagle zasićenosti čitave Zemljine atmosfere
različitim česticama, sunce je narednih ljeta sijalo slabije.
Mora su se ohladila, a padavina je bilo manje. Širom svijeta,
proširila su se područja pod stalnim ledom. Usjevi su
propadali, pašnjaci postajali jalovi. Narodi koji su živjeli
u hladnim područjima odlučili su se za pokret.
Ulf Bintgen sa Švajcarskog federalnog instituta za
istraživanje šuma, snijega i predjela, vođa tima naučnika
koji se bavi klimatskim posljedicama ovih vremenski bliskih
erupcija, naziva ovaj period “Malo ledeno doba Kasne antike”.
U decenijama nakon 547. zabilježene su najniže prosječne
temperature u posljednjih 2000 godina, do oko 4°C niže od
prosjeka.
Procjene istraživanja Bintgena i saradnika, objavljene u
februaru 2016. godine u časopisu “Nature Geoscience”, kažu
da su se temperature vratile na prosječne vrijednosti od
prije 536. godine tek sredinom sedmog vijeka, tačnije, u
godinama oko 660. nove ere. Međutim, kada se klima vratila
svojim starim navikama, više od jednog vijeka kasnije,
svijet je izgledao mnogo drugačije.
Početkom sedmog vijeka pojavio se islam. Muhamed je umro
632, a novostvoreni Pravedni (Rašidun) kalifat je u narednih
par decenija osvojio ogroman prostor od sjeverne Afrike do
današnjeg Irana. Jedna od posljedica zahlađenja bila je i
povećana količina padavina širom Arabijskog poluostrva, što
je znatno olakšalo putovanje i uzgoj kamila.
Sa druge strane, suše su, uz višedecenijsko ratovanje protiv
Vizantije, iscrple nekada moćno persijsko carstvo Sasanida.
Iako je Vizantija dobila rat 627. godine, oba carstva su
bila znatno oslabljena. U roku od nekoliko godina, Arapi su,
osnaženi novom svrhom i dobrom (klimatskom) srećom, osvojili
Persiju, a Vizantiju gurnuli ka Maloj Aziji.
Gotovo vijek prije stvaranja Pravednog kalifata, dok je
Justinijan još sjedio na vizantijskom tronu, čitav Mediteran
je pogodila jedna od najvećih epidemija kuge u ljudskoj
istoriji. U roku od dvije godine (541-542. n.e.) odnijela je
25 do 50 miliona života. Masovna neuhranjenost, jedna od
posljedica zahlađenja, omogućila je lakše širenje ove opake
bolesti.
U istom sudbonosnom periodu, dogodio se veliki talas
migracija. Sloveni su neočekivano i u ogromnom broju stupili
na evropsku pozornicu, trajno promijenivši sliku Balkana. U
centralnoj Aziji, sve do Crnog mora, smjenjivali su se
nomadski kaganati: Gok, Turkički, Hazarski. Avari su
naselili prostranstva oko Crnog mora.
Čitav svijet je bio u previranju. U sukobima sa
centralnoazijskim kaganatima proslavio se jedan kineski
guverner pod imenom Li Juan. Iskoristivši turbulentno doba
posljednjih godina dinastije Sui, kao i smrt cara Janga, Li
Juan preuzima kineski tron i proglašava se carem. Danas je
poznat kao Gaozu, začetnik dinastije Tang, zlatnog doba
srednjovjekovne Kine.
Daleko na zapadu, sa druge strane Atlantika, veliki
mezoamerički grad Teotihuakan bio je u krizi tokom šestog i
sedmog vijeka. Krajem šestog vijeka, usljed sve raširenije
gladi, stanovništvo buni i spaljuje velelepne građevine duž
Avenije mrtvih. Poslije višestrukih pobuna i unutrašnjih
sukoba, Teotihuakan se u potpunosti napušta. Ostaju samo
ruševine.
Obrazac je Ulfu Bintgenu očigledan. Istorija nije
predodređena klimom, ali jeste njena pažljiva sluškinja.
.jpg)
.jpg)