Prije 105 godina, 20. novembra 1910. umro je prorok iz Jasne
Poljane, Lav Nikoljaevič Tolstoj.
Tolstoj je ostavio iza sebe mnogo mitova. Evo deset lekcija
u kojima se javljaju najpopuparnijje slike i kararkteristike
ruskog književnig genija.
OGLEDALO RUSKE REVOLUCIJE: Tu
etiketu je Tolstoju nalijepio Lenjin. Ali je jedno istinito:
Tolstoj je stvarno bio revolucionarne, buntovne naravi,
strasno je razobličavao licemjerje društvenih institutcija
svoga doba, obmane sudova i Crkve, nesavjesnost života
bogatih, lažljivost i neiskrenost porodičnih odnosa. Upravo
je zbog toga izdavač Aleksej Suvorin pisao o Tolstoju:
“Nikolaj II ništa ne može da učini s Tosltojem, ne može mu
uzdrmati tron, dok, istovremeno, Tolstoj itekako drma carski
prijesto Nikolajev i njegove dinastije”.
PRIJATELJ DJECE: Škola
za seljačku djecu koju je u Jasnoj Poljani otvorio Tolstoj
1859. postala je događaj od opštedruštevenog značaja u
životu Rusije. Narodna škola, smatrao je Tolstoj, dužna je
da djecu nauči da pišu, računaju, zakonu Božjem,u djetetu je
on vidio stvaraoca, prizivao i budio misli kod djece. Sam
Tolstoj je predavao matematiku, fiziku, istoriju. Kao krunu
svoje pedagoške djelanosti stvorio je “Azbuku“.
Pod uticajem Tolstojevog učenja bili su Ivan Bunjin, Mahatma
Gandi, Nikolaj Ljeskov i drugi slavni ljudi toga doba
Kasnije je Danil Harms, odnosno njegovi saradnici iz dječjeg
časopisa koji je uređivao, napisao ciklus ironičnih pričica
koje su sve počinjale rečenicom: “Lav Tolstoj je veoma volio
djecu“.
NEPROTIVLJENJE ZLU NASILJEM: “Neprotivljenje
zlu nasiljem a takođe stalno praštanje, ljubav,
samousavršavanje”, postali su temelji na kojima se zasnivalo
Tolstojevo učenje. Da bi našao pravog Hrista, Tolstoje je
čitao crkvene oce u originalu, i zato je izučio starogrčki i
starohebrejski jezik. U Rusiji je izniklo mnogo komuna
tolstojevaca, a pod uticajem njegovog učenja bili su Ivan
Bunjin, Mahatma Gandi, Nikolaj Ljeskov i drugi slavni ljudi
toga doba.
Godine 1897. tolstojevstvo je u Rusiji bilo proglašeno za
sektu, a 1901. je Sinod Ruske pravoslavne crkve objavio
“otpadništvo Lava Tolstoja od Crkve”.
STVARALAC ROMANA-EPOPEJE: Roman
“Rat i mir” postao je proklestvo za sovjetske pisce.
Socrealizam je naznačio kao vrhovni žanr roman-epopeju koji
sjedinjuje u sebi istoričnost,narodnost i patriotizam
zajedno sa pažnjom koja se poklanja “malom čovjeku”. Poslije
Velikog otadžbinskog rata sovjetski pisci su po svaku cijenu
htjeli da stvore roman-epopeju o ratu. Smatralo se da je u
tome najuspješniji bio Vasilij Grosman, čiji je roman “Za
pravo djelo” dobio Staljinovu nagradu, dok je mu je drugi
dio dilogije “Život i sudbina” proglašen za najveću
antisovejstku tvorevinu u cjelokupnoj književnosti
Sovjetskog Saveza.
POVRATNIK NARODNOM ŽIVOTU: Iz
ideje povratka narodnom životuе poteklo je mnogo mitova i
anegdota o Tolstoju. Savremenici su sa nevjericom pričali o
tome kako grof Tolstoj ide bosonog, sam sije i kosi sa
seljacima (koji mu se, uzgred budi rečeno, zbog toga
grohotom smiju), loži peći, cijepa drva, donosi vodu i pravi
čizme. Sam se Tolstoj veoma uzvišeno i ozbiljno odnosio
prema fizičkom radu, nazivajući pisanje podrugljivo
“gospodskom zabavom”.
MODNI KREATOR: Smatra
se da je baš Tolstoj izmislio “tolstovku” široku rubašku
koja se nosi preko pantalona. Savremenici su se sjećali kako
je za vrijeme ljetnjih univerzitetskih ferija Tolstoj
posjećivao Jasnu Poljanu odjeven u nekakvu “široku bijelu
vreću od platna sa vjetrenjače”.
Tema pola, potčinjenosti seksualnim strastima, okupirala je
Tolstoja
Poslije je “tolstovke” počela da čije Tolstojeva supruga
Sofija Andrejevna. One su bile u dvjema varijantama:
ljetnjoj i zimskoj, sašivene od bijele pamučne i tamne
vunene tkanine .
Danas je “tolstovka“ jedan od najrasprostranenijih vidova
sezonske odjeće u hladnim danima.
PROFESIONALNI PISAC: U
odnosu sa izdavačima Lav Tolstoj je bio pragmatičan. On je
sam određivao sumu novca za honorare, tražeći ih po pravilu
uvijek unaprijed, uvijek spreman da raskine ugovor ako bi
zbog nečega bio nezadovoljan. Zajedno sa ženom koja mu je
pomagala da radi na rukopisima (ne zna se tačno koliko je
puta Sofija Andrejevna prepisivala rukopis “Rata i mira “,
cifre se kreću do šest do 14), a uz to je vodila
knjigovodstvo, čitala štampane otiske... Tolstoj je bio
formirao pravo profitabilno književno preduzeće. Za svoja
sabrana djela u 11 tomova dobio je od izdavača, i to
unaprijed, 25.000 rubalja.
RATNI DOPISINIK: Tolstoj
je dvije godine ratovao na Kavkazu (Čečenski rat), bio je
oficir u Dunavskoj armiji, učestvovao u bici kod Oltenice i
opsadi Silistrije, ali mu je književnu slavu donijelo
služenje u opsjednutom Sevastoplju 1885. godine.
Njegove “Sevastopoljske priče” štampane u “Savremeniku” koji
je uređivao pjesnik Njekrasov, postale su glavni književni
događaj te godine u Rusji. Već prva njegova priča svidjela
se caru Aleskandru II koji je naredio da čuvaju darovitog
oficira, kako bi pisao u časopisima o toku vojnih dejstava.
Smatra se da je Tolstoj izmislio “tolstovku” široku rubašku
koja se nosi preko pantalona
RUSKI ZEMLJOPOSJEDNIK: Poslije
demobiliazcije iz armije, Tolstoj je prešao u Jasnu Poljanu
i počeo da se bavi gazdinstvom. Površinu imanja koje je
dobio u nasljedstvo on je povećao šest puta, tako da je
1860. u svom majuru imao više od 300 svinja, desetine krava,
stotine ojagnjenih ovaca, pčele, pecaru rakije i ogromni
voćnjak. Produkcija njegove uljare prodavala se na
moskovskom tržištu, a za dobijeni prihod Tolstoj je
dokupljivao zemlju i širio imanje. I nije se prevario u
računu: sve obilne izdatke nadoknađivali su mu rekordni
prinosi žitarica.
SEKS-GIGANT: Strasti
koje su ga rastrzale, Tolstoj je otvoreno opisivao u “Dnevnicima”.
Iz njih saznajemo da se već sa 16 godina oprostio sa
nevinošću i to u javnoj kući, poslije se zabavljao sa
seljankama iz Jasne Poljane, a o jednoj od njih je napisao
novelu “Đavo”. Tema pola, potčinjenosti seksualnim strastima,
nesposobnosti da se u tome prepozna živi čovjek, okupirala
je pisca. Njegova “Krojcerova sonata” postala je podsticaj
za široko razmatranje pitanja polnog morala. Posljednji sin
Tolstoju se rodio kad je pisac imao 60 godina.
Branko Rakočević
.jpg)
