biografija:
Stefan Uroš IV Dušan Nemanjić[a]
(oko 1308. ili u martu 1312 — Devol, 20. decembar 1355),
poznatiji kao Dušan Silni, bio je pretposlednji srpski kralj
iz dinastije Nemanjića. Imao je titulu kralja od 1331. do
1346. godine, a zatim je postao i prvi krunisani car srpske
države,[b] kada ga je na Vaskrs 16. aprila 1346. godine
krunisao prvi srpski patrijarh Joanikije II. Dušan je vladao
nad novonastalim Srpskim carstvom više od 9 godina do svoje
smrti 20. decembra 1355. godine. Car Dušan je opisan kao
energičan vladar, jakog karaktera i temperamenta, zato se
često u izvorima i literaturi javlja i pod imenom „Dušan
Silni”.
Rođen je oko 1308. godine, ili 1312. godine od oca Stefana
Uroša III Dečanskog i majke Teodore Smilec. Dušanov deda po
ocu je srpski kralj Stefan Milutin, a po majci bugarski car
Smilec.
Kao dečak je zajedno sa svojim navodno oslepljenim ocem
Urošem III, majkom i mlađim bratom Dušicom izgnan u
Carigrad, najverovatnije 1314. godine. To je bila kazna za
mladog kralja Stefana Uroša III Dečanskog, koji se pobunio
protiv oca i pokušao da mu otme vlast, ali ga je kralj
Milutin pobedio, oslepeo i poslao ga zajedno sa njegovom
porodicom u vizantijsku prestonicu Carigrad. Krajem 1320.
godine, ili početkom 1321. godine Stefanu Urošu III
Dečanskom je bilo dozvoljeno da se vrati u kraljevinu
Srbiju. Mladi Dušan je ostao na dvoru svog dede Milutina,
ali u oktobru 1321. godine, kralj Milutin je umro. Posle
nekoliko meseci borbe za vlast — na srpski presto došao je
kralj Stefan Uroš III, Dušanov otac, kome se iznenada
“povratio” vid. Urošu III je krunisan za kralja 6. januara
1322. godine, a istovremeno Dušan je krunisan za naslednika
prestola, mladog kralja. Kada je napunio četrnaest godina,
verovatno 1326. godine Dušanu je dodeljena na upravu Zeta.
Mladi kralj Dušan je vodio i vojsku Nemanjića 1328/1329.
godine koja je porazila bosanskog bana Stefana II (IV)
Kotromanića. U tom boju Dušan i njegova vojska su možda
ubili dva konja koja je jahao bosanski ban. Posle toga,
Dušan je učestvovao u bici kod Velbužda 28. jula 1330.
godine, gde je srpska vojska porazila bugarsku i ubila
njihovog cara. U toj bici Dušan se pokazao kao izuzetan
ratnik i komandant, i verovatno je još tu zadobio simpatije
vojske i vlastele.
Početkom 1331. godine, odnosi Dušana i njegovog oca kralja
Stefana Dečanskog su prilično zahladneli. Kralj Stefan Uroš
III je verovatno na nagovor svoje druge supruge, kraljice
Marije Paleolog, razmišljao da umesto Dušana za naslednika
proglasi svog drugog sina Simeona Sinišu. Uz podršku
vlastele koja je želela veće osvajačke pohode, Dušan se
pobunio protiv oca — svrgnuo ga sa vlasti u avgustu 1331.
godine, i potom utamničio. Dušan je krunisan za kralja 8.
septembar 1331. godine u dvoru Svrčin. Stefan Uroš III
Dečanski je umro u tamnici, ali razlog smrti nikada nije bio
u potpunosti otkriven. Postoji nekoliko teorija o tome: neki
izvori tvrde da je Dečanski umro prirodnom smrću, dok drugi
nagoveštavaju na to da je Dušan naredio da se Dečanski ubije
— što bi mogao da bude jedan od razloga zašto Dušan nije
proglašen za svetitelja.[3]
U toku svoje vladavine, Dušan će osvojiti mnoga područja i
gradove. Učestvovao je tokom prvog vizantijskog građanskog
rata na strani Jovana Kantakuzina, takođe je i tada proširio
svoje teritorije. U vreme tih uspešnih osvajanja Dušan se
krunisao cara u Skoplju, na Uskrs 16. aprila 1346.
godine.Njegova carska titula bila je car Srba i Grka
(Βασιλέως και αυτοκράτορας Σερβίας και Ρωμανίας)[4]. Dešava
se drugi građanski rat u Vizantiji tokom kojeg je Stefan
Dušan aktivno učestvovao i bio u savezu sa Jovanom V
Paleologom, tokom tog rata je zauzeo Epir i Tesaliju.
Osvajanja je morao prekinuti zbog napada iz Bosne i krenuti
sa carskom vojskom na zapad stigavši do glavnog grada
Bobovca, ali zbog iznenadnog napada Vizantije, morao je da
napusti Bosnu. Tokom vladavine je nekoliko puta ulazio u
sukobe sa Ugarima, od kojih je zauzeo Mačvu. Za vreme
njegovog života Srpska država postaje najjača vojna sila na
Balkanu. Dušan je čak i predvideo opasnost od Turaka.
Dušan se oženio 1332. godine bugarskom princezom Jelenom, sa
kojom je dobio jedinog sina Uroša, a neki izvori smatraju da
su imali i ćerku. Posle smrti cara Dušana 1355. godine,
carski tron nasleđuje njegov sin Uroš, zvanično car Stefan
Uroš V.
Godine 1349. objavio je veoma važan dokument, koji se zove
„Dušanov zakonik”, a pisan je na srpskoslovenskom jeziku.
Dušanova carska kruna se danas nalazi u Cetinjskom
manastiru, u Crnoj Gori. Car Dušan je takođe poznat po tome
što je sagradio Manastir Svetih arhangela kod Prizrena, gde
je i bio sahranjen sve do 1927. godine, kada je njegovo telo
preneto u Crkvi Svetog Marka u Beogradu. Završio je takođe i
zadužbinu svog oca Manastir Visoki Dečani.
Dušan Nemanjić važi za najuspešnijeg srpskog srednjovekovnog
vladara, kao i za jednog od najistaknutijih vladara srpskih
narodnosti uopšte. Bio je hrabar, smeo, ambiciozan i
istrajan do kraja u svojim namerama, ali je rana smrt u 47.
godini života stavila tačku na njegove planove. U Srbiji
nosi status nacionalnog heroja i neustrašivog, inteligentnog
vojskovođe. Dušan se smatra za heroja među današnjim Srbima
i uživa njihovo veliko poštovanje.
.jpg)
_001.jpg)