U poslednje vrijeme čuju se
glasovi stručnjaka za koje se pretpostavlja da su dobro
informisani a u kojima se osjeća mješavina čuđenja,
zabrinutosti i zbunjenosti. Ali tekst Dejida A. Endelmana
Rusija i Kina novi najbolji drugari? (Russia and China new
best chums?) otvara sasvim novu perspektivu. Dejvid Endelman
je čovjek kome geopolitika nije strana prema mnogim
kriterijumima. Član je USA Today odbora, glavni urednik
World Policy Journal i autor knjige o posledicama Versajskog
mira.
U pomenutom tekstu Endelman
ukazuje na opasnost od jačanja veza između Rusije i Kine. On
govori o opasnostima za budućnost SAD, koja može svojim
nebalansiranim potezima u Ukrajini gurnuti Rusiju u
savezništvo sa Kinom. Takva teza je, najblaže rečeno,
zapanjujuća.
Informacije o saradnji Rusije i
Kine već su godinama pristupačne. Saradnja između dvije
zemlje je u poslednjih petnaest godina prošla kroz mnoge
faze i analitičari mogu bez poteškoća doći do zaključka da
je nivo povjerenja i strateške saradnje između Rusije i Kine
dostigao vrlo visok stepen. Naravno, nije u naravi istočnog
mentaliteta da sve oglašava na velika zvona, dok
suzdržanost, pa i doza netransparentnosti, ne dozvoljavaju
pun uvid u status tih odnosa.
Ipak, neki obrisi saradnje su
potpuno jasni. Na primjer, Šangajska organizacija za
saradnju (ŠOS) ne krije svoj cilj: uspostavljanje novog
pravednijeg svjetskog poretka. A ključ tog svjetskog poretka
je u izgradnji međusobnog povjerenja među državama koje vide
bezbjednost kao nedeljivu. Nema bezbjednosti sve dok postoje
ekskluzivne grupe zemalja koje za sebe zahtijevaju potpunu
bezbjednost, dok drugi nemaju pravo ni na elementarnu
samoodbranu od agresije, terorizma, secesionizma, i u kojima
se podriva socijalni mir a vlast biraju strani predstavnici.
ŠOS već godinama unapređuje svoje odnose u ekonomskoj,
kulturnoj i bezbednosnoj sferi. I već godinama veliki broj
zemalja ima status posmatrača kako bi se postepeno razvilo
kritično strateško uzajamno povjerenje.
Čemu onda tolika doza
uznemirenosti da će „sankcije SAD i Zapadne Evrope protiv
ruskog predsjednika Vladimira Putina i njegovih krugova, bez
obzira koliko opravdane, dovesti u opasnost i potkopati više
od pola vijeka rada svih američkih predsjednika na trajnoj
podjeli i građenju nepovjerenja između Kine i Rusije“? Takve
izjave, bazirane na obligatornim formulama izražavanja,
danas neophodne u zapadnim javnim komunikacijama, same po
sebi otkrivaju stanje geopolitike SAD. U toj rečenici
prisutne su tri formule. Prva je definicija saveznika – SAD
i Zapadne Evrope. Istočna Evropa, iako već odavno u EU i
NATO, još se ne pominje u takvim formulama. Istočna Evropa
se pominje samo u formuli o „opasnosti od Rusije“. Druga
formula je bazirana na trajnosti uspješne američke politike
podsticanja nepovjerenja između Rusije i Kine. I treća
formula je obligatorna personifikacija Rusije da bi se liku
Vladimira Putina i „njegovih krugova“ pripisala krivica za
sve što SAD proklamuje kao krivicu.
Prema ovim formulama, nema mjesta
čak ni za pretpostavku da se Rusija i Kina dobro razumeju i
da im je strateška orijentacija zajednička. S obzirom na
obligatornu formulu, u kojoj su SAD jedini aktivni pokretač
istorije, dnevna politika i taktika, kontradikcije tekućih
odnosa, pa čak i najsitniji detalji izdvajaju se iz
konteksta i postaju dokaz da je američka politika uspješna.
Formula vidi taktiku, dok odbija da vidi strategiju. Kako je
to moguće? Da li je to proizvod američkog ubjeđenja da imaju
moć stvaranja realnosti i da se stvarnost oblikuje i savija
pod tom moći? Ili je posredi nešto drugo?
Autor nam daje uvid u
kompleksnost svijeta Imperije, u kome Imperija nikad ne
greši. Zato se sa dozom nevjerice primaju izjave evropskih
državnika i funkcionera da će se promijeniti „kalkulacija“
između Moskve i Pekinga. To otkriće da bi se mogla ujediniti
Evroazijska zemljana masa – gde je jedna zemlja bogata u
resursima, dok je druga finansijski i industrijski gigant i
najmnogoljudnija zemlja na svijetu –po autoru, je opasnost,
i ostavilo bi trajne posledice po Zapad u vojnoj i
ekonomskoj sferi. Primjera radi, francuski Mond je objavio
vrlo „zabrinjavajuću“ geografsku kartu koja ukazuje na
duboke veze između svake evropske zemlje i Rusije. Mond
odbacuje Obaminu frazu da je Rusija samo jedna „regionalna
sila“, već je „kum“ drugih regionalnih sila, tako da mnoge
evropske zemlje zavise od ruskog gasa, od stoodstotne do
„samo“ 40-odstotne zavisnosti u Njemačkoj.
Odjednom, na zaprepašćenje svih,
sve se može mijenjati. U maju Putin odlazi u državnu posjetu
Kini. Agenda uključuje i 30-godišnji ugovor o isporuci gasa
Kini, što bi predstavljalo oko 38 milijardi kubnih metara
gasa godišnje, počevši od 2018. Taj ugovor sasvim sigurno
neće biti u dolarima. Rusija, zarađujući kineske juane, nije
ograničena na kupovinu kineskih proizvoda. Naime, Rusija već
ima svoje kompanije registrovane u Kini i može trošiti juane
koristeći ugovore između Kine, Japana, Južne Koreje i mnogih
drugih zemalja koje imaju ugovor sa Kinom o trgovini u
sopstvenim valutama.
Endelman se, sa dozom
zbunjenosti, „brine“ da može imati velike posledice ako
Rusija namjerava da se izvuče iz „zapetljanih odnosa sa
nepouzdanim evropskim partnerima“. Rusija je jedan od
najvažnijih investitora u Evropi, dok SAD i Evropa
investiraju u Rusiji. Direktne investicije stranih kompanija
u Rusiji su samo u 2013. godini dostigle rekordnih 94
milijarde dolara. Rusija je jedna od najvažnijih destinacija
za evropski izvoz. Njemački konglomerat Simens je usred
ugovora od 2,5 milijarde evra za modernizaciju ruskih
lokomotiva. Trgovina između Rusije i EU je u 2013. godini
iznosila više od 400 milijardi dolara, što je samo malo
manje od trgovine između Kine i SAD.
Međutim, iz perspektive SAD,
Rusija i Kina su još uvijek pod uticajem ere Maoa i
Staljina, i tek sada, kada je Rusija „izbačena“ iz G8, njih
dvije mogu postati vođe novog bloka – ŠOS. Iz perspektive
onih koji prate rusko-kineske strateške odnose, takvo
rezonovanje je začuđujuće. Kao da se cijela Evroazija
odjednom probudila kada je Rusija „izbačena“ iz G8.
Takođe, onima koji su tek sada
postali svjesni implikacija rusko-kineskog strateškog saveza
izmiče i činjenica da se Rusija vrlo sistematski sprema za
novi poredak. Jasni potezi – prividno kao odgovor na svaku
novu pretnju sankcijama – predstavljaju smišljen plan.
Pozornica je spremljena za nove korake u tom pravcu. Tako je
Rusija, kada su Visa i MasterCard poništile platne kartice
izdate u nekim ruskim bankama, objavila osnivanje svog
platnog sistema. Takav korak se ne objavljuje ako već nije u
fazi primjene.
I, dok je Obama pokušao da ubedi
Evropu u svoj program dalje izolacije Rusije, tek tada je
navodno postalo očigledno da se Evropa boji da će time
izolovati sebe, dok će Rusija pronaći nova tržišta i nove
izvore investicija. Dejvid Endelman zaključuje da SAD moraju
da obrate pažnju na evropsku zabrinutost da će Rusija
konačno okrenuti leđa Zapadu i prigliti svoje nove
mogućnosti na Istoku. I da bi takvo pomjeranje imalo duboke
posledice po Evropu i SAD.
Da se vratimo na početak teksta i
obligatorne formule izražavanja, koje danas moraju poštovati
svi autori na Zapadu ako imaju ambicija da imaju glas i
uticaj u svijetu medija i politike. Šta nam u tom svijetlu
zaista kaže Dejvid Endelman? Kaže nam kako je formula koju
svi analitičari moraju da prihvate da „ograničenost današnje
rusko-kineske saradnje, jer je to bila uspješna politika
pola vijeka svih američkih predsjednika“, sada zavisi od
daljih akcija hegemona. I samo akt Amerike u ovoj krizi to
može promijeniti. Prema tome, Amerika mora da pronađe pravu
ravnotežu između agresivnog postavljanja prema „regionalnoj
sili“ Rusiji, koju treba „kazniti“, i potrebe da se ne bi
slučajno i nenamjerno stvorila alijansa štetna po interese
Zapada. Samo politika Amerike može da mijenja stanje
geopolitike rivala poput Rusije i Kine ili bilo kakvih
odnosa na kugli zemaljskoj.
Kada se analitičari dobrovoljno
podvrgavaju formulama u okviru kojih će vršiti svoje
„analize“, postiže se stanje potpune zatvorenosti sistema za
bilo kakve činjenice koje se ne uklapaju u formulu. Ali
formule se moraju prilagođavati stvarnosti iako hegemon ne
može nikada priznati da se stvari mogu promijeniti izvan
sfere volje. Tako se i ovdje nagovještava moguća promjena
formule – ili barem probni balon promjene. Ovako se može
interpretirati Endelmanovo shvatanje promjena u okviru
postojeće formule – dajući toj formuli istovremeno vječnost
ali i taktičku redefiniciju. Da bi se sprečile negativne
posledice po Evropu, kao i da bi se spriječilo „nenamjerno“
guranje Rusije i Kine u zagrljaj veliki hegemon mora da
balansira te kontradiktorne interese. To ne zavisi od
namjera Rusije i Kine, već samo od odluke Amerike. Tako da
se mogu balansirati odnosi sa Evropom, a da se istovremeno
smanji pritisak na Rusiju da bi ostala privržena Evropi.
Međutim, to je probni balon Obamine administracije, balon
koga će okoreli neokonzervativci lako probušiti.
Tvrdokorni neokonzervativci, koja
dominiraju u dvopartijskom sistemu, neće olako propustiti
priliku da nastave medijsku kampanju ponižavanja Putina, čak
i ako popuste u nekim suštinskim pitanjima u Ukrajini.
Kampanja protiv Putina ima dalekosežne ciljeve. Osnovni je
da se Putin pretvori u ličnost sa kojom zapadni funkcioneri
neće komunicirati. Angela Merkel se ne pridržava tog
nametnutog poretka, i sve jače se čuju glasovi u Njemačkoj
koji odbijaju izolaciju Rusije. Moskva, s druge strane, neće
moći da prihvati ulogu Njemačke kao neke vrste pedagoga
posrnule Rusije. Drugim riječima, Njemačka će morati da
ponudi puno više u odnosu sa Rusijom od svoje volje da održi
od Amerike odobren formalno prihvatljiv nivo komunikacija sa
Rusijom. Zato će se i budući odnosi Kine i Rusije posmatrati
kroz spoznaju da svijet postoji izvan zvaničnih formula
Vašingtona.
Kakvi će signali biti poslati
posle Putinove posjete Kini u maju? Kina je već otpočela
svoju kampanju posjetom Evropi, koju je otvoreno pozvala da
se ekonomski pridruži Kini. To je poruka Evropi da se
prejako ne vezuje za američku ponudu transatlantskog
savezništva. Poruka je bila direktna: Kina je predočila
Evropi kakvu bi moć imala u Savjetu bezbjednosti UN.
Odnosno, Evropa i Kina imaju tri glasa u Savjetu
bezbjednosti – većinu. Takva poruka – da Evropa odbaci svoju
trajnu povezanost sa SAD – je bez presedana. Ali je bazirana
na stvarnoj moći: kineske investicije Evropi su neophodne za
pokretanje umrtvljenih ekonomija. Rusija, sa svoje strane,
šalje suptilnu poruku Njemačkoj da nije nezamenjiva. Naime,
Rusija i Japan jačaju energetske odnose kroz planove za
učešće Japana u novim arktičkim istraživanjima. Japan je
isto tako zainteresovan za korišćenje ruskog Sjevernog
prolaza za vrijeme plovidbene sezone, skraćujući transport
za Evropu za više od nedelju dana. A, istovremeno, kao i
planirani kopneni prevoz između Dalekog Istoka i Evrope –
infrastruktura novog pravca u prevozu kontejnera preko
Evroazije ukazuje na potencijalno veću ulogu japanske
tehnologije, mašinske industrije i plovidbenih kapaciteta.
Da li će Rusija i Kina nastaviti
sa dvosmisleni porukama jačanja odnosa u svim sferama
ekonomije i politike, ali sa definitivnim naglaskom na
neblokovski karakter svojih odnosa, ili će se ton
promijeniti u pravcu novog svjetskog poretka? I jedan i
drugi pristup imaju svoje vrednosti. Prvi pristup –
netransparentnost odnosa – pojačava potrebu Zapada da
zadovolji i Kinu i Rusiju sa ciljem da ih sprečava da „žure“
u zagrljaj. Nagoveštaj novih smjernica odnosa će uticati na
svjetski poredak u pozitivnom pravcu jer će dozvoliti manjim
zemljama da jasnije postave svoje strateško opredeljenje.
Ali će isto tako dozvoliti hegemonu da se ne osjeća
ugroženim i dati mu vremena za reformu hegemonistickog
pogleda na svijet. Nezavisno od volje hegomona, baza
hegemonije se izmješta kao pjesak pod tihim talasima. Ovu
harmoničnu poželjnu sliku postepene promjene u globalnim
odnosima može potresti finansijska kriza. Jer, sve od 2008.
do danas, samo se saniraju posledice, a ne diraju uzroci.
Beg od trgovine dolarima je samo jedan od simptoma
zabrinutosti za globalni finansijski sistem.
Ali i za to postoji već davno
formulisani odgovor u svim zapadnim institucijama i medijima
– sve je pod kontrolom.
izvor: in4s.net ›››
.jpg)
_001.jpg)